Wat is het doel van vuurbokken en haardkorf?

Vuurbokken en haardroosters hebben een lange geschiedenis

Het is mogelijk om een haardvuur op de grond van de haard te stoken. Toch wordt al duizenden jaren lang het vuur van de grond gestookt met behulp van vuurbokken en later ook met een haardrooster of haardkorf. Wat is hiervan het doel? Eerst een kleine geschiedenis van de haardbok en de haardkorf..

De eerste haardbokken zijn duizenden jaren geleden bij de Romeinen gevonden. Ze bestonden meestal uit een enkele stang of blok met één of twee verhogingen. Hierdoor ontstond een betere beluchting van het hout en bleef het vuur op zijn plaats. Vanaf de 16e eeuw gaat men haardbokken in paren gebruiken, waardoor hun functie sterk verbeterde.

In de loop van de 16e en 17e eeuw wordt het ontwerp van haardbokken verder aangepast aan praktische behoeften voor het koken in en om de open haard. Daarnaast zag je in die tijd de opkomst van de decoratieve haardbok zowel in de keuken als daarbuiten.

In de 17e eeuw werden de eerste haardkorven toegepast. In Engeland werd het gebruik van een (kleine) haardkorf verplicht na de grote brand in Londen in 1666. Je ziet dan ook veel meer haardkorven in Engeland dan bijvoorbeeld in Frankrijk. Daar zie je vooral de combinatie van bokken met een rooster. In Nederland zie je een mix van beide.

Vuurbokken geven lucht aan het vuur

Er zijn vier redenen om met bokken of een haardkorf te stoken.

1. Duurzaam stoken door een betere beluchting en verbranding

Een vuur heeft veel lucht nodig om goed te branden, wel 250 – 350 m3 lucht per uur. Door de verhoging van het vuur kan de lucht van alle kanten bij het vuur komen waardoor het beter brandt. Daarnaast is door deze verhoging de afstand van het vuur tot de schoorsteen kleiner. Als het vuur wordt aangestoken wordt de schoorsteen sneller warm waardoor er snel een trek in de schoorsteen ontstaat. Hierdoor blijft het vuur beter branden. Bij haardkorven ligt het vuur doorgaans hoger dan bij bokken met daarop een rooster. Bij een slechte trek is het dan ook aan te raden om een hoge korf te nemen. Voor beide geldt dat In het kader van duurzaam stoken het makkelijker is om een rustig vuur aan de gang te houden.

Haardkorf met goede beluchting

2. Voorkomen dat het hout uit het vuur rolt

Alle haardbokken hebben een verhoging aan de voorkant. Hierdoor rolt het hout niet uit de haard. Daardoor blijft het vuur beter bij elkaar waardoor het beter brandt. Daarnaast is het veiliger als brandend hout niet uit de haard kan rollen. De liggers van veel Franse bokken lopen voor dit doeleinde naar beneden af.

De haardkorf heeft doorgaans een vuurbak waarin gestookt wordt. Het hout blijft daardoor nog beter op de plaats.

3. Om mee te koken

Als bokken spithaken hebben aan de voorkant dan werden ze gebruikt voor het grillen van voedsel. Dat voedsel werd aan een spit geregen en langzaam rondgedraaid voor het vuur. Er zijn allerlei instrumenten om het spit mechanisch rond te draaien, zoals de haard grill. Daarnaast hebben sommige bokken kommetjes aan de bovenkant waarin voedsel werd opgewarmd of warm gehouden.

Hoewel het niet meer noodzakelijk is om te koken in de open haard, is het een hele leuke bezigheid. Het enige wat nodig is om te koken met bokken is bokken met spithaken, een spit en een lekbak als er vet van het voedsel af komt. Je kunt allerlei voedsel aan het spit rijgen en grillen of garen. Er zijn ook andere manieren om in de haard te koken.

Een haardkorf leent zich wat minder goed voor koken in de openhaard. Je kunt een grill installatie voor de korf zetten zoals een roasting jack waarmee je kan grillen en garen. Je kunt ook instrumenten gebruiken om voedsel op te hangen in de haard boven of voor de korf. Voorbeelden zijn een haal en een hangtreeft of een ring aan een ketting boven de haard. De mogelijkheden worden uitgelegd in onze blog Hoe kook ik in mijn open haard met antieke haardaccessoires?.

Koken in de haard

4. Decoratieve functie

Vanaf de 16e eeuw ging ook steeds meer aandacht en moeite in de versiering van haardbokken, als ware statussymbolen. Waren ze tot de 17e eeuw vooral uitgevoerd in smeedijzer en gietijzer, vanaf de 17e eeuw werden ze versierd met het in die tijd zeer schaarse en kostbare brons, messing en/of ormolu. Als toevoeging op het donkere ijzer vormde het een prachtig contrast in het haardvuur. Dit gold vooral voor bokken die in de woon- en slaapvertrekken werden neergezet.

Bokken die voor het koken in de haard werden gebruikt zijn doorgaans gemaakt van smeedijzer en werden in sommige gevallen ook prachtig bewerkt. Beroemd zijn de zogenaamde stierenhoofden bokken.

Bokken of een haardkorf kunnen in combinatie met een haardplaat, of eventueel andere antieke haardaccessoires, een prachtig decoratief geheel vormen die de haard versterkt. Zie onze blog Hoe decoreer ik mijn open haard?.

Wat is het doel van haardbokken of vuurbokken?

De voor- en nadelen van bokken ten opzichte van een haardkorf op een rij.

De voordelen van haardbokken ten opzichte van een haardkorf zijn dat grotere vuren mogelijk zijn en dat de grootte van het vuur aangepast kan worden door de vuur bokken meer of minder uit elkaar te zetten. Daarbij kunnen vaak verschillende maten roosters op de bokken gelegd worden. Een ander voordeel is dat haardbokken die spithaken hebben gebruikt kunnen worden om te koken in de openhaard.

De voordelen van een haardkorf boven haardbokken zijn dat een het vuur compacter is en het hout minder makkelijk wegrolt. Door de hoogte van de vuurbak, die vaak groter is dan de hoogte van de bokken, ontstaat een betere trek in de haard..